Warunki rozwoju gospodarstw rolnych regionu Warmii i Mazur w kontekście Planu Strategicznego Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027

Rozwój gospodarstw rolnych wymaga m.in. sprawnej adaptacji do zmieniających się regulacji wprowadzanych m.in. przez Unię Europejską. Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 obejmuje m.in. wprowadzenie Zielonego Ładu. Założenia tego dokumentu mogą mieć konsekwencje dla potencjału wytwórczego gospodarstw, ich działań inwestycyjnych, innowacyjności, biogospodarki, organizacji łańcuchów sprzedaży itp. Określenie możliwości i warunków rozwoju gospodarstw rolnych w przedstawionym kontekście może stanowić podstawę optymalizacji ich działań w praktyce oraz przygotowania odpowiedniego wparcia ich aktywności ze strony instytucji mających wpływ na politykę rolną w skali kraju i poszczególnych jego regionów (o różnej specyfice gospodarki rolnej).

Celem badań było określenie warunków rozwoju gospodarstw rolnych regionu Warmii i Mazur w kontekście Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. Realizacja celu głównego wiązała się z realizacją następujących celów szczegółowych:

• identyfikacja znaczenia Planu Strategicznego Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 w rozwoju gospodarstw rolnych,
• diagnoza stanu gospodarstw rolnych, potencjału pracy oraz produkcji rolniczej w regionie Warmii i Mazur w kontekście możliwości adaptacji do zmieniających się uwarunkowań gospodarowania,
• określenie stanu i perspektyw działań gospodarstw rolnych funkcjonujących w oparciu o różne systemy produkcji (konwencjonalne i ekologiczne) ukierunkowanych na rozwój i sprawną adaptację do zmieniających się uwarunkowań rozwoju,
• diagnoza skali, rodzaju i determinant inwestycji podejmowanych w gospodarstwach Warmii i Mazur,
• określenie znaczenia innowacji i rolnictwa precyzyjnego jako czynników rozwoju gospodarstw konwencjonalnych i ekologicznych.

Podmiotem przeprowadzonych badań była celowo dobrana grupa gospodarstw rolniczych zlokalizowanych na obszarze Warmii i Mazur. Informacje pozyskano z 433 gospodarstw, w tym z 275 prowadzących produkcję konwencjonalną i z 158 prowadzących produkcję ekologiczną.

Rozwój rolnictwa będzie w znacznym stopniu warunkowany zmianami projektowanymi w skali pojedynczych gospodarstw. Przeprowadzone badania wskazują, że zarówno gospodarstwa konwencjonalne, jak i ekologiczne prowadziły dotychczas szeroki zakres działalności gospodarczej. W większości gospodarstw dominowała produkcja rolnicza konwencjonalna, kolejne miejsca zajmowały rolnictwo precyzyjne i produkcja ekologiczna. Należy nadmienić, że badani właściciele gospodarstw konwencjonalnych nie byli zainteresowani dywersyfikacją prowadzonej działalności rolniczej.

 Niepokojąca może być, stwierdzona w badaniach ankietowych, tendencja gospodarstw ekologicznych do powrotu do rolnictwa konwencjonalnego lub utrzymywania dotychczasowego kierunku działalności bez jego rozszerzania. Może to wynikać z faktu, że przy aktualnej, niestabilnej sytuacji geopolitycznej, wysokiej inflacji i związanej z nią malejącej sile nabywczej pieniądza, trudno jest prognozować rozwój zachowań rynkowych konsumentów ekologicznych produktów żywnościowych.

Zarówno właściciele gospodarstw konwencjonalnych, jak i ekologicznych stwierdzili, że najczęściej wdrażanymi innowacjami było zastosowanie nowych maszyn i urządzeń, nowego materiału siewnego oraz nowej wiedzy. Wyniki badań wskazują, że zarówno gospodarstwa konwencjonalne, jak i ekologiczne wykorzystują elementy rolnictwa precyzyjnego, takie jak: prowadzenie dokładnej dokumentacji, określenie warunków glebowych oraz precyzyjna uprawa gleby. Właściciele badanych gospodarstw konwencjonalnych i ekologicznych zwracali szczególną uwagę na ekonomiczne korzyści stosowania produkcji precyzyjnej. Ograniczenia implementacji rolnictwa precyzyjnego w gospodarstwach wynikają, w opinii badanych właścicieli gospodarstw, głównie z braku środków finansowych.