Wpływ wspólnej polityki rolnej na unowocześnianie polskiego rolnictwa na przykładzie produkcji mleka

Prowadzenie działalności rolniczej powinno iść „z duchem czasu” i uwzględniać trendy i wyzwania, jakie pojawiają się z zglobalizowanej gospodarce. Siłą napędową współczesnego świata, wszystkich branż i sektorów oraz ważnym czynnikiem wzrostu ekonomicznego są innowacje. Zważywszy na to, z jakimi problemami musi się zmierzyć światowa gospodarka, wprowadzanie nowatorskich rozwiązań jest bezwzględną koniecznością Wśród najważniejszych globalnych wyzwań dla sektora rolnego wymienia się: zapewnienie wyżywienia rosnącej liczbie mieszkańców Ziemi, postępujące zmiany klimatyczne, funkcjonowanie w warunkach kurczenia się zasobów ziemi i wody słodkiej. Wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań do sektora rolnego stwarza szansę sprostania wyżej wymienionym problemom.

Potrzeba wsparcia działań innowacyjnych została dostrzeżona także w polskim sektorze rolnym. Nie ulega wątpliwości, że od początku akcesji naszego kraju do UE polskie rolnictwo przeszło ogromną metamorfozę. Kwestią nierozstrzygniętą jest na ile zmiany te były wynikiem presji konkurencyjnej wynikającej z funkcjonowania na jednolitym rynku europejskim, na ile z własnych potrzeb rolników, a w jakim stopniu przyczyniły się do tego środki transferowane do gospodarstw rolnych w formie dopłat bezpośrednich czy też wsparcia inwestycyjnego. Jednym z obszarów produkcji rolnej w Polsce, w którym skala wprowadzanych zmian była największa, jest produkcja mleka. Głównym celem badań, których wyniki zaprezentowano w niniejszej monografii było określenie roli wspólnej polityki rolnej UE w procesie unowocześniania polskiego rolnictwa na przykładzie produkcji mleka. Osiągnięcie celu badawczego umożliwiło weryfikację następujących hipotez badawczych:

(1) Wprowadzone przez producentów mleka innowacje miały głównie charakter procesowy i przyczyniły się do wzrostu efektywności produkcji mleka.

(2) Wsparcie dochodów producentów mleka środkami unijnymi (dopłaty bezpośrednie i środki II filaru) było głównym motywatorem i źródłem finansowania procesów zmian w gospodarstwie.

(3) Objęcie polskiego rolnictwa wspólną polityką rolną spowodowało zwiększenie postaw proinnowacyjnych wśród producentów mleka.

Innowacje wprowadzane w gospodarstwach rolnych pełnią ważną rolę w ich rozwoju i dostosowaniu się do zmiennych warunków otoczenia. Wprowadzanie innowacji w gospodarstwach rolnych ma szczególny charakter, ponieważ trudno w tym przypadku mówić o samodzielnym tworzeniu rozwiązań, chociaż dostrzega się wiele przejawów inwencji i pomysłowości rolników podejmujących działania innowacyjne. Proces unowocześniania gospodarstw specjalizujących się w produkcji mleka analizowano przede wszystkim przez pryzmat zrealizowanych inwestycji. To właśnie poprzez inwestycje były wprowadzane do gospodarstw rolnych innowacyjne rozwiązania.

Inwestycje dokonywane w gospodarstwach rolnych w dużej mierze uwarunkowane były objęciem polskiego rolnictwa wspólną polityką rolną. W szczególności producenci rolni specjalizujący się w produkcji mleka w następstwie akcesji Polski do UE musieli wprowadzić relatywnie dużo zmian. Prawie 70% badanych rolników zrealizowało inwestycje związane z modernizacją lub rozbudową pomieszczeń gospodarczych. W tej grupie prawie 60% dokonało modernizacji związanej z poprawą dobrostanu zwierząt, nieco ponad połowa zainstalowała urządzenia udojowe, a ponad 47% zmodernizowało pomieszczenia do przechowywania mleka. Z kolei 30% badanych rolników zaadaptowało inne budynki na potrzeby była, a około 1/4 przeprowadziło inwestycję związaną z budową nowej obory.

Wprowadzane w gospodarstwach rozwiązania w ponad 80% miały charakter nowości (innowacji), przy czym w tej grupie aż 70% badanych uznało, że jest to nowość wyłącznie w skali gospodarstwa, jeden na dziesięciu badanych rolników stwierdził, że jest to nowość w skali gminy, prawie 5% – że nowość w skali regionu, a nieco ponad 05%, że nowość na skalę krajową. Prawie 60% respondentów wskazywało, że związane to było z wprowadzeniem nowych, dotychczas niestosowanych środków technicznych produkcji, natomiast niecałe 6% badanych rolników uznało, że unowocześnianie związane było z wprowadzeniem nowych, dotychczas niestosowanych koncepcji i metod kierowania gospodarstwem (innowacje organizacyjne).

W toku badań potwierdzono, że wsparcie dochodów producentów mleka środkami unijnymi (dopłaty bezpośrednie i środki II filaru) było głównym motywatorem i źródłem finansowania zmian zrealizowanych w gospodarstwie. Stwierdzono także, że objęcie polskiego rolnictwa wspólną polityką rolną spowodowało zwiększenie postaw proinnowacyjnych wśród producentów mleka.