Euro a proces konwergencji państw Europy Środkowo-Wschodniej: próba oceny

Polska, Republika Czeska, Węgry, Słowacja, Rumunia, Bułgaria, Chorwacja, Słowenia, Estonia, Łotwa i Litwa stanowią grupę krajów pod wieloma względami podobną do siebie. Łączy je przejście procesu transformacji systemowej, relatywnie niedawno stały się członkami Unii Europejskiej, wszystkie zaliczają się do biedniejszych członków tego ugrupowania, więc są określane mianem gospodarek doganiających. Procesy konwergencji ekonomicznej tych państw z bogatszymi („starymi”) krajami UE są ważnym i aktualnym przedmiotem badań. Tym co różni członków UE z  Europy Środkowo-Wschodniej jest fakt, że 6 z nich pozostaje przy walutach narodowych, ale pozostałe 5 jest już członkami strefy euro.

Celem badań jest ocena średnioterminowych efektów makroekonomicznych przyjęcia euro przez kraje Europy Środkowo – Wschodniej. Podstawą tej oceny jest określenie stopnia realnej konwergencji tych krajów, z 12-stką państw Unii Europejskiej, tzw. starych członków strefy euro. Jako punkt odniesienia do analizy włączono także te kraje członkowskie UE z Europy Środkowo – Wschodniej, które pozostają przy własnej walucie.

Głównym pytaniem badawczym jest to, czy kraje EŚW po przyjęciu euro doganiają „stare kraje” członkowskie szybciej niż te, które pozostają przy własnych walutach?

Analizie poddano szereg wskaźników makroekonomicznych: poziom i tempo wzrostu PKB, konsumpcji gospodarstw domowych, inwestycji, eksportu i importu, wskaźniki zatrudnienia i bezrobocia, stóp procentowych, inflacji, deficytu finansów publicznych oraz długu publicznego. Wykorzystano model konwergencji β oraz σ. Stopień synchronizacji cykli koniunkturalnych oszacowano przy użyciu analizy morfologicznej. Zakres czasowy badań to lata 2005 – 2019. Źródłem danych jest Eurostat.

Jeśli za miarę syntetycznej oceny procesów konwergencji gospodarczej przyjąć dynamikę PKB, to na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, iż taki proces pomiędzy badanymi krajami jest faktem. Wszystkie badane kraje indywidualnie, jak również i te, posiadające własne waluty, a traktowane w badaniu jako 1 grupa, wykazywały przeciętne wyższe tempo wzrostu PKB od państw UE-12. Należy podkreślić, że przyjęcie euro nie jest cudownym panaceum na wszelkie bolączki i problemy. Trudno wskazać jeden wzorzec zmian badanych wskaźników po akcesji do strefy euro, silny jest również wpływ zmian koniunktury gospodarczej. Jakkolwiek w badanym okresie poszczególne wskaźniki ekonomiczne badanych krajów kształtowały się różnie, to jednak kraje Europy Środkowo-Wschodniej z euro osiągnęły generalnie większy poziom konwergencji ze starymi krajami strefy euro UE-12, niż pozostałe kraje EŚW bez euro. Korzyść płynąca z przyjęcia wspólnej waluty jest tym większa, im dłuższy jest staż tego członkostwa.