Polityka stabilizacji koniunktury gospodarczej w warunkach europejskiej integracji ekonomicznej

Realizacja polityki stabilizacji koniunktury gospodarczej w europejskiej unii ekonomicznej i monetarnej była przedmiotem zainteresowania badaczy jeszcze przed utworzeniem tego ugrupowania. Doświadczenia ostatnich lat przywróciły dużą wagę interwencji państwa w cykl koniunkturalny i realizacji funkcji antycyklicznej. Szczególnie istotne znaczenie ma więc ocena realizacji polityki fiskalnej i monetarnej w pewnym zamkniętym etapie funkcjonowania strefy euro, tj. od chwili jej utworzenia do ostatniego kryzysu wywołanego pandemią. Linią demarkacyjną między dwoma podokresami istnienia unii monetarnej w Europie jest kryzys ekonomiczno-finansowy oraz wprowadzenie nowego systemu zarządzania budżetowego w odpowiedzi na to bezprecedensowe wydarzenie.

Celem badań była ocena realizacji i uwarunkowań polityki monetarnej i fiskalnej w stabilizowaniu koniunktury gospodarczej w wybranych krajach strefy euro. Podstawą tej oceny była analiza związków wybranych zmiennych reprezentujących realizację obu polityk oraz koniunktury gospodarczej, a także kształtowanie się wskaźników makroekonomicznych odnoszących się do kryteriów optymalnego obszaru walutowego (OOW) w dwóch wyodrębnionych podokresach badawczych.

W toku przeprowadzonych badań stwierdzono wzrost stopnia nieadekwatności jednolitej stopy procentowej Europejskiego Banku Centralnego lub co najmniej brak poprawy sytuacji pod tym względem dla większości krajów. Nie można również mówić o poprawie nastawienia kanału realnej stopy procentowej. Zaobserwowano ponadto, że zmiany komponentu cyklicznego tempa wzrostu PKB dokonywały się niezależnie od zmian stopy procentowej.

Pomimo wprowadzonych reform w odpowiedzi na kryzys ekonomiczno-finansowy, w których zawarto pewne rozwiązania mające sprzyjać nastawieniu antycyklicznemu, polityki fiskalne w krajach strefy euro miały głównie charakter procykliczny. Integracja, polegająca na koordynacji narodowych działań fiskalnych, nie gwarantuje więc nastawienia antycyklicznego na szczeblu krajowym oraz na szczeblu ponadnarodowym. Kraje strefy euro charakteryzują się ponadto występowaniem asynchronicznych wahań koniunktury i dywergencją wybranych kryteriów OOW. Utrudnia to realizację polityki stabilizacyjnej oraz uzasadnia potrzebę jej dalszej ewolucji.